Nahinumdom ko niadtong nag eskwela pa ko sa kolehiyo,
hilig ko manikay-sikay sa mga karaang libro sa library. Tungod kay ang akong
na-eskwelahan karaan man, para nako dako ang posibilidad nga
daghan kog mabasa nga maka lamdag sa akong mga pangutana.
Pirme nako kadungog sa mga storya sa mga katigulangan
bahin sa mga karaang panahon sa atong lungsod, diin nag gikan ang ngayan nga
Cabalian ug nga kini gidayo sa mga lain-laing lahi tungod kay kini sentro sa
komersyo, politika ug kultura. Kini nga mga impormasyon nakapa aghat nako
paghimo ug ginagmay nga mga panikay sikay sa mga karaang libro. Didto nako
nakit-an sa Filipiñana section sa library, nga tinuod, ang Cabalian naa na
nahimutang sa mapa, nailhan na nga sentro sa komersyo, una pa sa pag abot sa
mga Kastila. Tima-ilhan niini ang sulat ni Antonio Pigafetta
ang manunulat ni Ferdinand Magellan sa iyang pagbiyahe sa kalibutan. Didto
makita ang iyang sulat nga nakipag-sandugo (blood compact) kini sila sa
kanhi-ayng Datu (Lider sama sa Sultan) sa Cabalian. Kini nga mga obserbasyon
nga nahisulat sa bantugang manunulat, usa lamang ka tima-ilhan sa impluwensya
sa komunidad. Dili basta basta makipag sandugo ang usa ka Espanyol kon makita
nila nga walay gahum ang ilang ka istorya. Dinhi pud nato makita ang kagugi sa
mga naunang Cabalianon, ug ang ilang panaghi-usa. Kini nagpakita nga dili
batasan sa Cabalianon ang pagkatapulan ug paglibak-libak! Nagkahiusa sila,
nagtibangay para sa kalambu-an.
Kini
nga mga nahisulat, magtukmod unta natong tanan sa pagpaningkamot sa pagpalambo
sa atong lungsod, tungod ug alang sa bantugan niyang kasaysayan. Dili basta
basta ang Cabalian. Kini lungsod nga naay kalag! (A town with a soul!) Kini
talagsaon nga himaya nga dili lamang nato pasagdan mawala. Ang pagtanaw sa
kagahapon, makahatag kanato ug inspirasyon para maningkamot sa kaugmaon! Ang
kaliwat Cabalianon, kaliwat bahandi! Mao tingali nga bisan gipulihan na ug
laing opisyal nga ngayan ang lungsod, dili gihapon mawala ang ngayan Cabalian.
Tungod kay kini naa sa dugo sa tagsa tagsa, dili mawala bisan unsa pay balaod
nga ihalin niini.
Atong
panghina-ut nga atong matagaan ug pagtagad ang kultura, kina-iya, ug mga
maayong pamatasan sa Cabalianon. Ang tagsa tagsa mubuhat sa ginagmayng paagi.
Sakto na ang binatikosay ug libakay hinuon magtinabangay, magtinambayongay, kay
walay laing mutabang sa Cabalian kundili ang Cabalianon. Kini liyabe sa
mabungahon nga ugma. Mabuhi ang Cabalian!
*Gelo Saludo
- nagsuyat, simple nga Cabalianon, wayay laing tumong ug kolor
I am a Cabalianon currently writing a book on the history of the town. I have read the account Antonio Pigafetta's account (Spanish translation) of the and this does not contain any reference to a blood compact in Cabalian. You may be referring to the blood compact contracted between Kamutuhan and Andres de Ybarra during the brief stay of Miguel Lopez de Legazpi in Cabalian Bay.
ReplyDelete